Savremena Istorija

Časni sude, Vi danas odlučujete o rehabilitaciji generala Mihailovića, komandanta JVuO u Drugom svetskom ratu, komandanta prvih gerilaca u okupiranoj Evropi koji nisu priznali kapitulaciju svoje zemlje. Dokazi u spisima govore da je samo protiv njega i njegovih jedinica nemačka vojna sila u Drugom svetskom ratu izvela 24 vojne operacije.[1] Njegovi vojnici i simpatizeri padali su pod kuršumima okupatora u borbama i represalijama[2]. Samo prema nemačkim ratnim plakatima u periodu 1942-1943 streljano je 1.653 pripadnika pokreta DM oko 200 više od pripadnika komunističkog pokreta. Njegove pristalice su hapšenie, mučene i slate u logore. I sam Milovan Đilas je 1946 godine naveo da je specijalna policija tokom rata streljala u Jajincima 30.000 Srba od kojih je „samo mali i to vrlo mali broj bio komunista.“[3] Za njegovu glavu okupator je javno nudio visoke novčane nagrade već 1941 a potom i 1943.[4] Njegova porodica, supruga sin i ćerka su u dva navrata bili zatočeni u Banjičkom logoru. Njegovu sestru, jednu od prvih žena arhitekata u Srbiji ubili su oslobodioci odmah po oslobođenju Beograda. General Mihailović je nosilac Ratnog krsta, visokog francuskog odlikovanja za zasluge u borbi protiv okupatora i Legije zaslužnih, najvišeg odlikovanja koje SAD dodeljuju stranim državljanima.

Nedavno se u izdanju Beoknjige pojavila nova knjiga istraživača Branka M. Jevtića, "Naoružanje Jugoslovenske vojske u otadžbini", koja je sa razlogom izazvala veliku pažnju javnosti, kako stručne, tako i šire čitalačke publike. Izvod iz recenzije mr Dragana Krsmanovića "Kao što slika govori više od hiljadu reči tako i kada je naoružanje pripadnika JVuO u pitanju slike govore same za sebe, nudeći obilje informacija o tehničkim aspektima, ali i rasprostranjenosti i načinu njegove upotrebe. Baš polazeći od ovih fotografija na kojima su pripadnici JVuO sa ličnim naoružanjem autor knjige Branko Jevtić pokušao je da ispriča priču o naoružanju pripadnika jedinica pod komandom generala MIhailovića od 1941. do 1945. godine. JVuO je bila specifična vojska bez logistike i skladišta za snabdevanje, bez fabrika naoružanja i municije, bez standarda po pitanju kalibra i vrste oružja. Zbog toga je njena priča daleko složenija nego što bi bila da je u pitanju bilo koja druga vojska u Drugom svetskom ratu. Knjiga je nezaobilazan i logičan sled višedecenijskog istraživanja kojim je autor proučavajući organizacijsko-formacijsku strukturu i personalni sastav, dao neprocenjiv doprinos utvrđivanju istine i vraćanja JVuO na mesto koje joj istorijski pripada, istovremeno izbegavajući svaki vid politizacije i vrednosnog opredeljivanja."

Branko M. Jevtić Puč izveden 27.marta 1941. i nesrećni Aprilskom rat koji je posle toga čina usledio godinama su aktuelne ali i nekako nedorečene teme. Pristupi i tumačenja tih događaja su različiti, od veličanja slobodarskog duha srpskog naroda pa do osude kojom se izvođenje puča doživljava kao najveća nacionalna nesreća. Neki istraživači i istoričari puč i odbijanje pakta sa silama osovine doživljavaju kao samoubilački, iracionalni čin u duhu kosovskog mita. Drugi pak smatraju da su zaverenici bili plaćeni i podstaknuti od strane britanske obaveštajne službe koja je, nesporno, u tom trenutku imala ogroman interes da puč uspe. Većina istoričara ipak se jedinstveno slaže da je 27.mart bio zaista junački akt celokupnog srpskog naroda. Dali bi došlo do rata da nije izvršen puč do danas je ostalo u zoni istorijskih špekulacija i subjektivnih stavova istoričara. Istorijska nauka ne trpi tumačenje događaja metodom ,,šta bi bilo kada bi bilo,, nego se bavi uzrocima, samim događajem i proisteklim posledicama. Istina je da 27.mart nije bio delo samo dvojice vazduhoplovnih generala i zavereničke grupe nego delo celokupnog srpskog naroda. To dokazuje istovremeno, spontano i masovno okupljanje naroda na tek objavljenu vest o izvedenom puču. Učešće ogromne većine oficira u puču nije bio niti je mogao biti u tako kratkom vremenu uzrokovan zavreničkim aktivnostima. Nije se tu radilo o pukom izvršenju zadatka nego o ličnom stavu. Svaki oficir je u zavereničkoj noći radio isključivo po svojoj savesti i ličnom patriotskom osećanju. Jednostavno za sve pravdoljubive i nacionalno jasno profilisane oficire nije dolazilo u obzir da se ne stane na branik Otadžbine i slobode bez obzira na male izglede u pobedu. Jedino srpski narod nije pristao na pakt i učestvovanje u fašističkom bezumlju koje je zahvatilo celu Evropu.

U noći 1/2 januara 1945. godine na nepoznatoj lokaciji u Beogradu strijeljan je od strane nove komunističke vlasti Grigorije Božović, ugledni književnik, profesor Prizrenske bogoslovije, nacionalni radnik i reporter „Politike“ rođen 1890. u Pridvorici kod Ibarskog Kolašina. Iz presude Vojnog suda Komande grada Beograda (Su. Br. 326/44) od 29. decembra 1944. godine, kojom je Grigorije Božović bio osuđen na smrt, na gubitak građanske časti i na konfiskaciju imovine vidi se da on nije imao pravo na odbranu. Ovu činjenicu potvrdilo je Odelenje za rehabilitaciju Okružnog suda u Beogradu 2008. godine prilikom postupka njegove rehabilitacije, koji je vođen po zahtevu dr Marinka Božovića profesora na Filozofskom fakultetu u Kosovskoj Mitrovici, konstatujući da je Božović osuđen na smrt samo zato što je bio antikomunista i „veliki Srbin.“