savremenaistorija

Nedavno se u izdanju Beoknjige pojavila nova knjiga istraživača Branka M. Jevtića, "Naoružanje Jugoslovenske vojske u otadžbini", koja je sa razlogom izazvala veliku pažnju javnosti, kako stručne, tako i šire čitalačke publike. Izvod iz recenzije mr Dragana Krsmanovića "Kao što slika govori više od hiljadu reči tako i kada je naoružanje pripadnika JVuO u pitanju slike govore same za sebe, nudeći obilje informacija o tehničkim aspektima, ali i rasprostranjenosti i načinu njegove upotrebe. Baš polazeći od ovih fotografija na kojima su pripadnici JVuO sa ličnim naoružanjem autor knjige Branko Jevtić pokušao je da ispriča priču o naoružanju pripadnika jedinica pod komandom generala MIhailovića od 1941. do 1945. godine. JVuO je bila specifična vojska bez logistike i skladišta za snabdevanje, bez fabrika naoružanja i municije, bez standarda po pitanju kalibra i vrste oružja. Zbog toga je njena priča daleko složenija nego što bi bila da je u pitanju bilo koja druga vojska u Drugom svetskom ratu. Knjiga je nezaobilazan i logičan sled višedecenijskog istraživanja kojim je autor proučavajući organizacijsko-formacijsku strukturu i personalni sastav, dao neprocenjiv doprinos utvrđivanju istine i vraćanja JVuO na mesto koje joj istorijski pripada, istovremeno izbegavajući svaki vid politizacije i vrednosnog opredeljivanja."

Na današnji dan 22 maja 1945. godine u rejonu Prače poginuo je sin đenerala Mihailovića Vojislav Mihailović. Grupa od dvadesetak pripadnika JVuO, koja se uspjela probiti sa Zelengore i tako izbjeći sudbinu desetak hiljada postradalih saboraca, a koju je lično predvodio general Mihailović, krećući se ka Srbiji, upala je u zasjedu pripadnika 3. sandžačke brigade, koja je bila zadužena za čišćenje terena od preostalih «četničkih bandi». Mihailovićeva nevelika grupa sa kojom je bio i njegov mlađi sin Vojislav, je u noći 21/22 maj, krećući se po mrklom mraku, upala u zasjedu u rejonu Buloga, nedaleko od Renovice. Posle višesatne borbe, pokušaja izvlačenja i proboja iz obruča u kome se našla ova grupa je uspjela u svitanje da se izvuče, pređe rijeku Čemernicu i zadani u Čemernu. U kratkom predahu, general Mihailović je konstatovao da grupa oko njega broji 17 ljudi. Prilikom žestoke razmjene vatre i pokušaja izvlačenja iz vrlo teške situacije tog ranog jutra, poginuo je njegov mlađi sin Vojislav. Odmah posle pogibije, on je u žurbi pokopan, na nepoznatoj lokaciji, o kojoj je po kasnijim saznanjima Mihailović izvijestio suprugu Jelicu, prilikom njene posjete u zatvoru, neposredno pred njegovu likvidaciju.

Ne samo u završnim operacijama partizanskih snaga 1944. i 1945. godine, već i tokom Drugog svetskog rata vršene su likvidacije političkih neistomišljenika, potencijalnih protivnika revolucije i svih onih koji bi po procenama komunističkih poverenika na terenu, mogli predstavljati smetnju ili pretnju uspostavljanju pravednog i humanog komunističkog poretka. Često su o likvidacijama odlučivali pojedinci, a za krivicu je bilo dovoljno da neko u vas ponišani prstom, da vas lažno okleveta. Bilo je dovoljno da ste pripadali gazdovskoj ili kulačkoj porodici, građanskom staležu ili da vam je neko iz bliže ili dalje porodice bio u "neprijateljskim" formacijama, pogotovo ako je pripadao Ravnogorskoj organizaciji ili bio pripadnik JVuO, pa da budete ZA ODSTREL!.

Na danšnji dan 15 maja 1945. godine zvanično je završen Drugi svetski rat na prostoru Jugoslavije. Reči generala Koste Nađa komandanta Treće "partizanske" armije, koja se tih dana našla na prostoru Celovec - Celje - Maribor ": "Druže Tito rat je završen" (15.maj na Dravi) faktički su trebale označiti prestanak ratnih operacija. Međutim u Sloveniji, kao i u drugim krajevima Jugoslavije, tek tada je otpočeo završni čin obračuna sa svim neistomošljenicima i protivnicima komunizma, bez obzira da li su angažovani u vojnim formacijama ili su kao civili predstavljali moguću smetnju za uspostavljanje komunističkog poretka u Jugoslaviji. U Sloveniji, maja 1945. godine počinjen je masovni zločin o kome svedoče 581 evidentirana masovna grobnica u kojima se po proceni Komisije slovenačke vlade za otkrivanje masovnih grobnica nalazi oko 100.000 ljudi.

Pred Višim sudom u Beogradu danas je nastavljen postupak za rehabilitaciju generala Dragoljuba Draže Mihailovića, koji je 1946. godine osuđen na smrt streljanjem. Advokat Zoran Živanović, koji pred Prvim osnovnim sudom u Beogradu zastupa podnosioce zahteva da se četnički vođa rehabilituje, izjavio je da se sudski postupak nastavlja 22. juna i da je moguće da se tog dana i završi. "Ne mogu da vam sa sigurnošću kažem da će se do tada završiti, to je u rukama suda", istakao je Živanović.

Dan pobede nad fašizmom je dan kada je Nacistička Nemačka potpisala kapitulaciju u Drugom svetskom ratu. Slavi se 9. maja, iako je Drugi svetski rat konačno završen tek nekoliko meseci kasnije bezuslovnom kapitulacijom carskog Japana posle tragične upotrebe A-bombe u Hirošimi i Nagasakiju. Naime 9. maja 1945. godine sovjetski maršal Žukov ratifikovao je u ime Saveznika, koje je predstavljao britanski general Teder, sporazum o nemačkoj kapitulaciji, koji je dan ranije u ime Trećeg rajha potpisao nemački feldmaršal Vilhelm Kajtel (Vilhelm Bodevin Johan Gustav Kajtel) u prisustvu generala K. J. Štumpfa i generala H. G. Hindeburga. Prethodni protokol o bezuslovnoj kapitulaciji svih nemačkih oružanih snaga potpisao je u Remsu, u Francuskoj, 7. maja nemački general Alfred Jodl. Prema ovom protokolu, pored ostalog, bilo je predviđeno da nemačka Vrhovna komanda izda naređenje potčinjenim komandantima svojih kopnenih, pomorskih i vazduhoplovnih snaga da 8. maja u 23.01 časa obustave sve operacije. Dan pobede svečano se obeležava u velikom broju zemalja sveta, i to u Rusiji, Jermeniji, Azerbejdžanu, Belorusiji, Gruziji, Kazahstanu, Kirgistanu, Moldaviji, Tadžikistanu, Turkmenistanu, Ukrajini, Uzbekistanu i Izraelu od 2000. Najveća parada održava se svake godine 9. maja u Moskvi, sa velikim mimohodom više roda vojske i preleta avijacije. Na toj paradi se svaki put pokažu i poslednja postignuća ruske tehnologije ali i oprema iz Drugog svetskog rata.