Ali kako su na to pitanje gledali komandujući generali nemačkog Vermahta?
Procenjujući da su Fireru dani odbrojani, austrijski generali su razmatrali to pitanja o čemu je Jugoslovensku Vrhovnu komandu 14. oktobra 1943. obavestio “Kraus” (Aleksandar Aksentijević):
Procenjujući da su Fireru dani odbrojani, austrijski generali su razmatrali to pitanja o čemu je Jugoslovensku Vrhovnu komandu 14. oktobra 1943. obavestio “Kraus” (Aleksandar Aksentijević):
“Ta velika Austrija može se stvoriti na uštrb bivše Jugoslavije. Da bi se to postiglo treba iskoristiti sadašnju mržnju između Srba i Hrvata, kao i naklonost sadašnjih srpskih faktora. Otuda je i stvoren tajni komitet za stvaranje što većeg razdora između Srba i Hrvata. Da bi se onemogućila svaka pomisao na ujedinjenje Srba i Hrvata, Nemci, odnosno ovi Austrijanci (generali), sugerišu Berlinu ukidanje ustaške Hrvatske sa likvidacijom Pavelića. Nemački delegat u Zagrebu Hosternau, Austrijanac, radi svim sredstvima da se Pavelić, i cela njegova banda, likvidiraju i da se vlast preda Mačeku. S druge strane agenti pomenutog komiteta, u Beogradu, stalno i na svakom mestu govore o besmislenosti jugoslovenske ideje i da zato treba stvoriti Veliku Srbiju. Granice Velike Srbije sastavio je čuveni nemački putopisac Kolin Ros, koji je poreklom Austrijanac. Boravio je jula u Srbiju. On je sastavio te granice i predložio nadleštvima u Berlinu. Po Rosu mi ne bi dobili Skoplje… Po ovom planu Makedonska država trajala bi 30 godina i bila bi anektirana Srbiji, ili Bugarskoj”.
(Vojni arhiv MO Srbije, 41/2-2, k-19)
Da li su okupatorski vojno-politički kreatori srpskog pitanja u Drugom svetskom ratu imali informacije da se na njemu radi i u Jugoslovenskoj Vrhovnoj komandi? To se sa sigurnošću ne zna pouzdano, ali citirajmo jedan njen akt od 23. novembra 1942, u kojem armijski general Mihailović, obrazlažući “da pred narod izađemo sa zajedničkim parolama”, daje ‘Hermanu‘ (Radoslav Đurić ) sledeće instrukcije za pregovore s bugarskim zvaničnicima, Velčevim i Ginevskim:
“Borimo se za Veliku Jugoslaviju od Triglava do Crnog mora. Prvi stepen naše zajednice bio bi čvrst vojnički savez i carinska unija između Jugoslavije i Bugarske. Napominjem da je ovu etapu za ostvarivanjem našeg zajedničkog ideala gospodin Velčev imao i ranije u svom programu;
Mi, Jugosloveni, produžavamo borbu protiv Nemaca i Italijana na celoj teritoriji. Bugarski predstavnici se obavezuju da će po našem ugledu tu borbu organizvovati i odmah otpočeti na svojoj teritoriji;
Predstavnici nacionalne Bugarske obavezuju se da propagandom u vojsci, i svima drugim sredstvima, spreče zverstva bugarskih oficira, podoficira i vojnika prema Srbima u svim krajevima Jugosalvije;
Buduće uređenje naše zajednice baziramo na demokratiji.
U interesu bliske saradnje, slažem se sa formiranjem Balkanskog komiteta, i ponudu da budem na njihovom čelu primam sa zahvalnošću, kao priznanje Jugoslovenskoj vojsci, na čijem sam čelu, a koja produžava da se bori sa neprijateljem…”
(Vojni arhiv MO Srbije, 11/1, k-15b)
Tek posle Svetosavskog ravnogorskog kongresa 1944. godine, na Đurđevdan, objavljeni su zvanični jugoslovenski (10), srpski (30) i spoljnopolitički (4) ravnogorski ciljevi, među kojima iz tog dokumenta navodimo sledeće:
“Oslobođenje Jugoslavije od svih neprijatelja i opravdano proširenje granica naše državne zajednice kako bi svi Srbi, Hrvati i Slovenci, koji su do ovoga rata bili pod tuđom vlašću, došli u sastav svoje nacionalne države;
Kažnjavanje od strane redovnih sudova svih državljana Jugosalvije koji su radili protiv oslobođenja i vaskrsa Jugoslavije i koji su se ogrešili ma na koji način o inetrese našega naroda i naše države;
Potpuno uništavanje ustaške organizacije i kažnjavanje ustaških pristalica prema stepenu odgovornosti svakog pojedinca, kao osramotitelja hrvatskog naroda i kao krvoloka srpskog naroda;
Organizovanje Kraljevine Jugosalvije u duhu pune demokratije na federativnoj osnovi i načelima slobode, pravde i ravnopravnosti: u slobodnoj Jugoslaviji slobodna Srbija, slobodna Hrvatska i slobodna Slovenačka;
Kraljevini Jugosalviji, kao zajedničkoj državi, ostaviti u nadležnost samo one poslove koji su uistinu zajednički za sva tri naroda. Sve ostale poslove staviti u nadležnost fderativnih jedinica koje će raspolagati potpuno samostalnim finansiskim izvorima. Zajedničke poslove da obavljaju organi federacije, a poslove lokalne da obavljaju organi federativnih jedinica. Ustavni sud rešava sve ustavne sporove;
Obezbeđenje propisima zajedničkog ustava na celoj teritoriji Jugosoalvije i za svakog pojedinca slobode veroispovedanja, slobode reči, slobode štampe, slobode zborovanja i dogovaranja i slobode glasanja tajnim putem;
U okviru ovih osnovnih načela savki od tri naroda Jugoosalvije slobodan je da organizuje svoj unutrašnji državni život kako njegovi slobodno izabrani pretstavnici nađu za najbolje i najcelishodnije;
Ostvarenje vekovnih težnji srpskog naroda za ujedinjenjem svih srpskih pokrajina u jednu političku celinu zasnovanu na načelima punih demokratskih sloboda i socijalne pravde: slobodna Srbija u okviru velike federativne i slobodne Jugosalvije;
Organizovanje Srbije na načelu solidarnosti svih srpskih pokrajina, vodeći računa o lokalnim potrebama, tradicijama i zahtevima ekonomskog napretka u najširem smislu reči;
Zavođenje parlamentarne vlade u Srbiji sa jednodomim narodnim pretstavništvom izabranim opštim, tajnim i neposrednim glasanjem. Sve izborne radnje staviti pod neposrednu kontrolu nezavisnih sudova;
Izgrađivanje srpske narodne zajednice u duhu istorijskih tradicija i načelima socijalne pravde koja proističe iz nužne solidarnosti svih staleža i klasa;
Negovanje kulta žrtava palih za slobodu Otadžbine. Porodice postradale u ratu, ratna siročad i ratni invalidi uživaju naročitu moralnu i materijalnu zaštitu države;
Podizanje u svakom pogledu srpskog sela kao izvora nacionalne snage naroda i potiskivanje svih ukorenjenih predrasuda o seljaku koje postoje u gradu, i o varošaninu, koje postoje u selu. Selo i grad moraju sarađivati najtešnje u ekonomskom, kulturnom i prosvetnom podizanju naroda. Ne sme se nikad gubiti iz vida da je seljački stalež moralna i materijalna osnova našeg državnog života;
Organizovanje seljaka, i kao proizvođača, i kao potrošača, kroz zadružni sistem, i vođenje takve ekonomske, saobraćajne i trgovinske politike da se omogući stalna rentabilnost zemljoradnje;
Razmenu dobara putem slobodne trgovine pomagati samo utoliko ukoliko se radi o razmeni koja nije obuhvaćena zadružnim poslovanjem. Industrisku politiku uskladiti sa opštim privrednim planom, prilagođavajući se prilikama u svetu, koje će se stvoriti posle rata. Domaća industrija mora služiti podizanju opšteg životnog standarda, nikako bogaćenju malog broja ljudi na štetu širokih potrošačkih masa;
Čuvanje zdravlja širokih narodnih masa, polazeći od istine da je zdravlje naroda uslov snage, sreće i napretka nacije. U tome cilju zavesti osiguranje za slučaj bolesti za sve društevene redove na načelu ulaganja osiguranika kombinujući sistem uloga poslodavca i posloprimca sa sistemom plaćanja osiguranja uz porez. Svaki bolestan stanovnik Srbije mora uživati besplatan lekarski pregled, besplatne lekove i besplatno lečenje u bolnici. Majci i detetu ima se posvetiti naročita pažnja u socijalno-zdravstvenoj politici Srbije;
Saradnja sa svim narodima u svetu na očuvanju trajnog mira, obnovi sveta, razmeni dobara i društvenom i ekonomskom preporodu, prvenstveno sa onim narodima koji su se u ovom drugom svetskom ratu stavili na stranu slobode protiv fašizma i nasionalsocijalizma.
Stavranje balkanske zajednice na ova tri principa: Balkan balkanskim narodima, sloboda i ravnopravnost svih balkanskih država, jedinstven stav balkana prema nebalkanskim državama u svim pitanjima koja se tiču mira i blagostanja na ovom poluostrvu;
Saradnja sa ujedinjenim narodima na otkrivanju i kažnjavanju ratnih zločinaca…
Idući putem naše prošlosti, vođen duhom slobode, demokratije, društvene pravde i ravnopravnosti, boreći se protiv svake diktature, dolazila ona s leva ili s desna, Ravnogorski pokret je postao okupljač svih demokratskih snaga u našem narodu. Svetosavski kongres je najveći izraz ovoga velikog opštenarodnog okupljanja.
S verom u Boga za Kralja i Otadžbinu!
Na Đurđevdan 1944. godine, u slobodnim srpskim planinama”.
(Vojni arhiv MO Srbije, 22/3-2, K-13 B)
Pripremio: generalštabni pukovnik Novica Stevanović
