U situaciji terora, nasilja, masovnih likvidacija nevinih i nedužnih, koju su stvorili komunisti počev od kraja 1941, pa nadalje tokom rata i okupacije zemlje, posebno je stradala Pravoslavna crkva i Mitropolija crnogorsko-primorska. O tome rječito govori izvještaj koji je mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije (Lipovac) uputio Svetom sinodu Srpske pravoslavne crkve 2. februara 1944. godine (preuzeto iz trotomne publikacije protojereja Velibora Džomića “Stradanje Srpske Crkve od komunista”, treći tom, izdanje Svetigora 2003. godine). U izveštaju između ostalog stoji:
a) Na teritoriji ove eparhije tokom protekle tri godine dana porušeni su i zapaljeni sljedeći manastiri: Reževići, Gradišta, Ždrebaonik, Župa i Bijela.
b) Skoro svi ostali manastiri koji su u sastavu Mitropolije crnogorsko-primorske oštećeni su, ruinirani i materijalno opustošeni, odnosno pokradeni, jer je većina manastira pod kontrolom komunističke organizacije.
v) Sveštenomonasi su dijelom pobijeni, mnogi od njih su bjekstvom od komunista sebi spasili život i tako izbjegli smrt i time, zbog više sile, napustili manastire.
g) Komunizam je ovamo nanio velika zla našem narodu. Ubistva, pustošenja, paljevine, teror i slično trpio je naš nacionalni svijet. Crkva je žestoko stradala. Sedamnaestoro braće naše sveštenika ubijeno je od komunista.
d) Sa područja ove eparhije okupator je uhapsio i internirao devet sveštenih lica van granica Crne Gore.
đ) Porušeni i opljačkani manastiri i mnogobrojne crkve širom Crne Gore, devastirani, sa srušenim ikonostasima, obijenih vrata i polomljenih prozora, jezivo su izgledali, a pojedini od njih služili su za zatvaranje stoke, kao manastir Reževići, na primjer.
U tekstu koji slijedi daju se pojedinačni primjeri zločina komunista nad pravoslavnim sveštenicima u Crnoj Gori tokom Drugog svjetskog rata. (Tekst je preuzet iz već pomenute publikacije protojereja Velibora Džomića.)
Tokom 1941. godine pobijeni su:
1) Sveštenik Vasilije Božarić, paroh rogamski, ubijen je 15. novembra 1941. kao jedna od prvih žrtava komunističkog terora. Komunistima se nije sviđao njegov nacionalni i hrišćanski rad s narodom njegove parohije i zato je ubijen. Bio je žrtva onih koji su mu pljuvali na krst.
2) Jerej Petar Vujović, paroh meteriško-drušićki, kod Župe Dobrske, ubijen je u Kunovom prisoju 1941. godine. Partizani su ga poslije bestijalnog mučenja i iživljavanja nad njim, živog bacili u jamu dubine oko 70 metara, a po svjedočenju ljudi koji su u to vrijeme bili djeca, čuvajući stoku u okolini jame u koju je bio bačen otac Petar Vujović, njegov vapijući glas, pozivajući za pomoć, čuo se iz jame pet dana nakon što je u nju bačen.
3) Arhimandrit Nikodim (Janjušević), starješina manastira Župa kod Nikšića, ubijen je od partizana 29. juna 1941. godine. Ubijen je u manastiru, da bi manastir potom opljačkali. Odnijete – pokradene su sve manastirske dragocjenosti kao i šesnaest (16) igumanovih odlikovanja.
4) Novo Karadžić, svršeni bogoslov iz Zapala kod Lijeve Rijeke, ubijen je 1941. godine na zvjerski način od svojih rođaka.
5) Jerej Bogdan Cerović, paroh žabljački, ubijen je 5. novembra 1941. zajedno sa svojim sinom jedincem Dragutinom. Komunisti su potom na jevanđelju u crkvi u Barama Žugićkim, napisali: “Likvidirasmo popa Bogdana Cerovića, razbojnika. Ako se ne urazumiš i tebe će snaći što je njega snašlo.”
Tokom 1942. godine pobijeni su:
1) Jeromonah Teofan (Bajatović) sabrat manastira Kosijereva ubijen je na Badnji dan 1942. Odveden je iz manastira i odmah ubijen, a potom je njegov leš bačen u jamu u selu Vidno kod Vučedola.
2) Protosinđel Varnava (Bućan), nastojatelj manastira Podlastva u Grblju, ubijen je 24. januara 1942. Nalazio se na dužnosti nastojatelja manastira Podlastva samo nekoliko dana, jer je prethodno boravio u Albaniji. Iz manastira je izveden od komunista i poslije mučenja i iživljavanja nad njim, ubijen je, a njegovo tijelo unakaženo. Poslije nekoliko dana od ubistva njegov leš je pronađen na guvnu kod Svetog Stefana.
3) Jeromonah Gavrilo (Dabić), starješina manastira Župa kod Nikšića, odveden je od partizana iz manastira na Blagovijesti 1942. godine, ubijen, a njegovo unakaženo tijelo pronađeno je poslije nekoliko dana, bačeno u jami zvanoj Ploča kod Dragovoljića.
4) Jerej Novo Delić, paroh planinopivski, koji je kao paroh na dužnosti u svojoj parohiji proveo samo nekoliko mjeseci, ubijen je 3. aprila 1942, a potom je njegov leš bačen u bunar na mjestu zvanom Berišina Luka.
5) Jerej Risto Jaramaz, paroh kosijerevski, ubijen je na Jovandan 1942. na putu zvanom Knež do Petrovića. Partizani su mu poslije egzekucije stavili epitrahilj oko vrata i krst u ruku.
6) Pop Pavić Keković, paroh pavkovićki, ubijen je početkom juna mjeseca 1942. godine.
7) Pop Vaso Popović, paroh vučedolski, ubijen je od komunista između Božića i Bogojavljenja 1942. Prije njegove egzekucije, ponudu komunista da priđe njima odbio je riječima: “Ja sam vojnik Hristov”.
8) Popa Rada Popovića, paroha veličkog, ubili su partizani u Špilji na Sinjajevini. U isto vrijeme ubijen je i protojerej Lazar Radonjić, paroh rečinski.
Tokom 1943. ubijeni su:
1) Sveštenik Savo Pejović, paroh poborsko-lastvanski, ubijen je iz zasjede 26. avgusta 1943.
2) Pop Golub Čukić iz Vasojevića.
Tokom 1944. ubijeni su:
1) Jerej Stanko M. Šaulić, paroh tepački, ubijen je 30. decembra u Nikšiću.
2) Mihajlo Barbić, paroh krtoljski,
3) Krsto Marković, paroh oraško-štitarski,
4) Đuro Tomović, paroh prošćenski,
5) Petko Jovanović, teolog,
6) Janko Šćepanović, bogoslov.
Kako piše protojerej Džomić u trećoj knjizi “Stradanje Srpske Crkve od komunista”, provjereni i autentični podaci govore da su komunisti u toku Drugog svjetskog rata pobili više od 480 srpskih sveštenika, monaha i bogoslova. Dakle više nego sve vojne formacije na prostorima okupirane i raskomadane Jugoslavije. Zločini komunista su često bili propraćeni pjesmom i veseljem koji su izvođeni nad izmučenim, iskasapljenim i unakaženim tijelima žrtava. Ta ubistva su, prije svega bila ideološke prirode jer žrtve nisu htjele, niti mogle prihvatiti ponude da se pridruže komunističkom pokretu iz etičkih razloga, jer su bili i ostali vjerni Bogu i hrišćanstvu, pravoslavnoj crkvi i njenoj misiji u narodu. Često se dešavalo da egzekutori zaigraju kolo iznad onih koji su bili na izdisaju, umirali u najvećim mukama. Posebno surov tretman imali su prema pravoslavnim sveštenicima jer su u njima videli svoje glavne ideološke protivnike. Bestijalna iživljavanja pratile su obično pjesme “Nosim kapu sa tri roga i borim se protiv Boga”, “Ustaj seljo, ustaj rode, da se braniš od gospode, od popova mantijaša i ostalih zelenaša”, “Padaj, kišo, krv operi kud prolaze proleteri”, “Mi smo protiv Boga i vladara, protiv crkve i oltara”…
http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/clanci.119.html:541955-Streljanja-neduznih
